Abrewiacja
skrócenie wyrazu lub grupy wyrazów w piśmie;

Abrewiatura
system skrótów stosowanych w piśmie, celem zaoszczędzenia miejsca;

Adjustacja
przygotowanie materiałów do druku; redakcyjne, merytoryczne i stylistyczne opracowanie treści; techniczne oznaczenia, uwagi i wskazówki dot. składania, łatmania i drukowania tekstu;

Afisz
ogłoszenie, zawiadomienie; zazwyczaj w większym formacie; odznacza się układem literniczym; drukowany jednostronnie;

Akapit
wcięcie na początku nowego ustępu w tekście;

Akcydens
druk okolicznościowy, np: afisz, zaproszenie, etykieta, itp.

Album odbitek kliszowych
zbiór kartek z naklejonymi odbitkami klisz, służący do identyfikacji, ustalenia kolejności oraz określenia podstawy;

Anons
ogłoszenie, reklama;

Antykwa
krój pisma wzorowany na starorzymskich napisach o pionowo zestawionych, zaokrąglonych i zróżnicowanych pod wzgledem grubości liniach rysunku; mediewalowa zwana również renesansową - nazwa grupy pism dwuelementowych o niewielkiej różnicy między grubością kresek linii;

Apla
powierzchnia zadrukowana przez pełne pokrycie farbą (bez półtonów) służąca jako podkład pod tekst lub ilustrację; blacha cynkowa o gładkiej powierzchni, służąca jako forma w technice druku wypukłego; w DTP oraz poligrafii termin ten odnosi się do ilości farby drukowej; przeciwieństwo rastra;

Apostrof
znak graficzny w kształcie górnego przecinka, oznaczający zanikłą samogłoskę lub oddzielający końcówkę w wyrazach obcych;

Arkusz autorski
jednostka miary pracy autorskiej, zawierająca 40000 znaków lub 3000cm ilustracji, lub 700 wierszy poezji; praca autorska w formie maszynopisu powinna być wykonana na papierze w formacie A4, jednostronnie i zawierać 30 wierszy na stronie, w każdym wierszu powinno znajdować się 60 znaków, w tym spacje; nie zalicza się do niego tytułów i żywej paginy; w przypadku treści graficznej przyjmuje się, że jedneu arkuszowi odpowiada 3000cm2; 22 strony takiego maszynopisu tworzą arkusz autorski;

Arkusz drukarski
jednostka wielkości produkcji drukarskiej, obejmująca liczbę kolumn mieszczących się na arkuszu papieru AB2 zadrukowanym dwustronnie, lub liczbę kolumn mieszczących się na jednostronnie zadrukowanym arkuszu papieru formatu AB1;

Arkusz wydawniczy
Jednostka miary obliczania objętości materiału w publikacji; Dotyczy całego materiału, zarówno dostarczonego przez autora jak i wydawcę; arkusz zawiera 40000 znaków lub 3000cm2 grafik lub 700 wierszy poezji;

Artefakt
wady w obrazie rastrowym spowodowane zastosowaniem algorytmów stratnej kompresji;

Autoryzacja
zatwierdzenie przez autora tekstu adaptacji lub pracy, która uległa większej przeróbce redakcyjnej;

 

 

Barwa czarna
w poligrafii do uzyskania czarnej barwy stosuje się czarną farbę o oznaczeniu „K” w podstawowej drukarskiej skali barwnej CMYK; w celu uzyskania w pełni nasyconej czarnej apli nalezy dosycić kolor czarny pozostałymi kolorami z palety CMYK; „K” 100% stosuje się głównie w tekstach i elementach dekoracyjnych;

Bękart
(określenie gwarowe) niepełny wiersz końcowy ustępu umieszczony na początku kolumny lub łamu w kolumnie wielołamowej.

Bigowanie
czynność introligatorska polegająca na wyciśnięciu rowka w miejscach zgięcia papieru; karton okładkowy biguje się przed użyciem do oprawy;

Blacha
matryca do druku offsetowego (oddzielna dla każdego koloru);

Blik
efekt złego spasowania barw podczas druku; przesunięcie;

Blokowanie
wstawianie w skład ręczny odwróconych czcionek dla założenia miejsca na brakujące lub nieczytelne litery; przy łamaniu rezerwowanie miejsca dka wstawienia klisz lub tabel;

Blokowy układ
kompozycja typograficzna, w której pewne partie treści (szczególnie w akcydensach) tworzą kształty prostokątów.

Błąd zecerski
zniekształcenie wyrazu lub treści wskutek przestawienia czy opuszczenia liter, wierszy lub ustępów; usterki wynikłe z nieprzestrzegania zasad technologicznych i wskazówek adiustacji;

Boczek
boczna lub wewnętrzna wydzielona część tabeli objaśniająca treść rubryk poziomych;

Broszura
w terminologii bibliotekarskiej książka o objętości do 64 stronic, zeszytych wraz z okładką przez grzbiet; w drukarskie książka w miękkiej (kartonowej) okładce;

 

 

 

Cal
znak graficzny w kształcie dwóch skośnych górnych kresek o ściętym poziomo dolnym zakończeniu;

Chemigrafia
metoda otrzymywania klisz do techniki druku wypukłego z rysunków lub fotografii sposobem fotochemicznym i mechanicznym; zakład, w którym wykonuje się klisze;

Chorągiewkowy układ
kompozycja typograficzna, która charakteryzuje się jednym bokiem tworzącym linię pionową a drugim o linii nieregularnej;

Chromolitografia
litografia wielobarwna;

CMYK
zestaw czterech podstawowych kolorów farb drukarskich stosowanych powszechnie w druku kolorowym w poligrafii; Barwy wynikowe w metodzie CMYK otrzymuje się poprzez łączenie barw podstawowych w proporcjach (dla każdej z nich) od 0% do 100%; poprzez połączenie tych czterech kolorów w poligrafii uzyskuje się zadruk pełnokolorowy/fullcolor.

Cromalin
nazwa handlowa systemu prób koloru należąca do firmy DuPont; istnieją dwie odmiany tego systemu: odbitki analogowe naświetlane przy użyciu klisz oraz wydruki cyfrowe;

CtP (computer-to-print)
jednak z podstawowych metod tworzenia formy drukowej; polega na bezpośrednim naswietlaniu form drukowych (offsetowych lub fleksograficznych) z plików postscriptowych; zalet tej technologii jest maksymalna dokładność wszystkich parametrów zarówno związanych z jakością plamki rastra jak i montazu;

CtPress (computer-to-press)
ogólna nazwa technologii przygotowywania form drukowych w typowym druku offsetowym, w których naniesienie obrazu drukowego na formę następuje bezpośrednio na maszynie drukarskiej w miejscu, z którego rozpoczyna się druk i odbywa się tylko jeden raz przed rozpoczęciem druku.

Czcionka
podstawowy materiał zecerski w składzie ręcznym; prostopadłościan wykonany ze stopu drukarskiego, drewna lub tworzyw sztucznych;

 

 

 

Defekty
zdekompletowane lub uszkodzone czcionki;

Densytometr
urządzenie fotoelektryczne służace do pomiaru gęstości optycznej materiałów przezroczystych i nieprzezroczystych ( w poligrafii służy do pomiaru gęstości optycznej farby)

Diapozytyw
pozytyw fotograficzny wykonany na materiale przezdroczystym;

Ditto
znak powtórzenia w postaci dwóch przecinków dolnych, wyjustowanych na środku wyrazu, do którego się odnosi;
Dorobienie wiersza
w przypadku wystąpienia przy łamaniu niepełnego wiersza końcowego (bękarta) na początku kolumny, dopisanie tekstu lub powiększenie odstępów miedzy wyrazamiw wierszach poprzedzających wiersz końcowy pełny w innym ustępie dla uzyskania wiersza dodatkowego;

DPI (dots-per-inch)
jednostka stosowana do określenia rozdzielczości urządzeń;

Druk
proces sporządzania odbitek z formy drukowej przy użyciu farb graficznych; rozróżnia się druk
wklęsły, płaski oraz wypukły; w języku prawniczym - utwór graficzny odbity sposobem mechanicznym lub środkami chemicznymi, przeznaczony do rozpowszechniania;

Drukarnia
zakład produkcjyjny przemysłu poligraficznego, wykonujący prace wchodzące w zakres drukarstwa;

Druk cyfrowy
w druku cyfrowym materiały przeznaczone są dostarczane do urządzenia w postaci danych komputerowych; jakość otrzymywanych wydruków jest zbliżona do offsetu; możliwy jest druk na różnych powierzchniach oraz gramaturach.

Druk wypukły
zwany również puchnącym; sitodruk z dodatkowym efektem wypukłosci dla wybranych lub wszystkich kolorów; w tej metodzie kolory kładzone są płasko, ze 100% kryciem (apla) co wyklucza zastosowanie zdjęć czy przejść tonalnych;

Dywiz
krótka kreska pozioma używana przy przenoszeniu wyrazów i łączeniu wyrazów kilkuczłonowych;

 

 

 

 

Edytorstwo
publikowanie dzieł drukiem; obejmuje rozwijanie inicjatywy wydawniczej, prygotowanie redakcyjne tekstów do składu, tworzenie lub udział w tworzeniu najwłaściwszej dla dzieła zewnętrznej formy wydawniczej;

Ekspozycja
czas, w którym przy procesach fotochemicznych światło odbite od oryginału pada na materiał światłoczuły;

Errata
załączony do książek wykaz błędów zuważonych po zakończeniu druku i ich sprostowanie;

Etykieta
nalepka na towarze lub jego opakowaniu, rodzaj znaku towarowego z oznaczeniem nazwy, wytwórni i ceny;

 

 

Faksymile
klisza lub pieczątka odtwarzająca własnoręczny podpis;

Falcowanie
złamywanie (składanie) arkusza papieru po zakrukowaniu, celem otrzymania żądanego formatu z kolejną numeracją stronic;

Filtr soczewki
zestaw filtrów znajdujących się w programach marki Corel; umożliwiają one bardzo różne zniekształcanie obrazu i nadawanie efektów; niestety nie są one dobrze interpretowane przez PostScript i bardzo często powodują niepożądane efekty uboczne (np. rasteryzacja obiektów znajdujących się na niższych warstwach); by uniknąć tych nieprawidłowości, element na który nałożono filtr soczewki należy zamienić na mapę bitową;

Firet
rodzaj drobnego justunku, którego stopień jest równy szerokości;

Fleksodruk
albo druk fleksograficzny, druk anilinowy; odmiana druku wypukłego, którego cechą charakterystyczną jest elastyczna forma drukowa i stosowanie rzadkich farb rozpuszczalnych w spirytusie;

Folder
patrz składanka;

Folia
bardzo cienkie arkusze wykonane z metali szlachetnych (lub nieszlachetnych), przeznaczone do wytłaczania tekstów lub ozdób na okładkach sztywnych; specjalny papier pokryty substancją wiążącą i posypany proszkiem metalowym, przeznaczony do wytłaczania; cienka blaszka metalowa, na której można drukować techniką fleksograficzną (może być połączona z podłożem papierowym);

Folia Hot-Stamping
tłoczenie folią na gorąco w celu uszlachetnienia; konieczne jest wykonanie matrycy;

Foliał
książka drukowana lub rękopiśmienna w formacie folio (pot. książka dużego formatu);
Foliowanie
proces foliowania (rodzaj laminowania) polega na pokryciu zadrukowanych powierzchni foli z tworzywa sztucznego (matową lub błyszczącą) w celu dodatkowego zabezpieczenia druku i dodania walorów estetycznych;
Font
zapis kroju pisma w postaci cyfrowej; kompletny zestaw wszystkich liter alfabetu, cyfr, znaków interpunkcyjnych i specjalnych zawartych w danym kroju pisma;

Forma drukowa
prosta lub okrągła, metalowa lu z innego tworzywa powierzchnia z wypukłym, płaskim lub wklęsłym rysunkiem, przeznaczonym do drukowania; do druku wypukłego kolumna lub zestaw kolumn przeznaczonych do drukowania; do rozbiórki kolumna po wydrukowaniu przeznaczona do segregacji materiału zecerskiego do kaszt;
Format
wymiary papieru, książki, kolumny składu; format druku - wymiary szerokości i długości w jednostkach miary metrycznej arkusza papieru przeznaczonego do druku; format składu - wymiary składu zecerskiego podane w jednostkach miary typograficznej;

Format brutto
wymiary, jakie musi posiadać projekt do publikacji poligraficznej z dodanymi spadami;

Format netto
wymiary jakie będzie miał gotowy produkt po zakończeniu procesu produkcji;

Fotooffset
metoda sporządzania form drukowych do offsetu za pomocą fotografii reprodukcyjnej;

Frakcje
czcionki cyfr, liter lub znaków o odpowiednio zmniejszonym oczku, odlane na dolnej lub górnej linii pisma podstawowego, używane do składania wzorów matematycznych;

Fraktura
jedna z odmian pisma gotyckiego;

Frontispis
ilustaracja całostronicowa (najczęściej jako wklejka) umieszczona obok karty tytułowej;

 

 

Garnitur pisma
komplet pism jednego kroju, obejmujący pismo proste, kursywę, pół grube wszystkich stopni;

Gęstość optyczna
parametr określający stopień krycia dowolnego podłoża drukowego farbą; stopień zaczernienia (krycia) materiału fotograficznego;

Gilosz
rysunek złożony z różnych kombinacji linii, jako tło przy druku papierów wartościowych i pieniędzy, wykonywany sposobem mechanicznym w celu utrudnienia ich fałszowania;

Ghostscript
interpreter języków Postscript (PS) oraz Portable Document Format (PDF), który umożliwia ich konwersję na inne formaty, np: .bmp, .eps, jpeg;

Gilotyna
maszyna introligatorska służąca do cięcia papieru, obcinania druków i książek w procesie oprawy;

Główka
górna część czcionki posiadająca oczko; wydzielona część tabeli, zawierająca objaśnienia dotyczące poszczególnych kolumn;

Gradient
przejście tonalne; rozwiązanie stosowane w grafice komputerowej polegające na wypełnieniu określonego obszaru płynnym przejściem tonalnym pomiędzy co najmniej dwoma kolorami;

Grafika
techniki artystyczne , polegające na powielaniu rysunku wykonannego w metalu, drewnie lub na kamieniu litograficznym; artystyczne projekty wyrobów poligraficznych;

Grafika rastrowa
reprezentacja obrazu za pomocą pionowo-poziomej siatki odpowiednio kolorowanych pikseli na monitorze komputera, drukarce lub innym urzadzeniu wyjściowym; wielkość obrazka rastrowego nie może zostać zwiększona bez zmniejszenia jego ostrości; użyteczna do zapisywania zdjęć i realistycznych obrazów;

Grafika wektorowa
rodzaj grafiki komputerowej, w której obraz zapisany jest za pomoc figur geometrycznych umiejscowionych w matematycznie zdefiniowanym układzie współrzędnych; jest w pełni skalowalna, co oznacza, że obrazy wektorowe można dowolnie powiększać oraz zmieniać bez uszczerbku na ich jakości;

Gramatura papieru
ciężar jednego metra kwadratowego arkusza wytworu papierniczego wyrażony w gramach;

 

 

Heliograwiura
rodzaj druku wklęsłego, zblizony do rotograwiury; kopię pigmentową przenosi się na płytę miedzianą, rolę rastra rotograwiurowego spełnia proszek asfaltowy;

 

 

Impozycja
zaprojektowanie w programie DTP obrau całego arkusza drukowego; może to być zarówno praca wieloużytkowa jak i układ stron składki;

Imprimatur
formułka stosowana po dokonaniu ostatniej korekty, wyrażająca zgodę na druk;

In contynuo
składać w ciągu/bez akapitu;

Indeks
podjustowana litera we wzorze matematycznym;

Inicjał
początkowa litera tekstu rozpoczynającego rozdział lub artykuł, większa i często ozdobna;

Inserat
ogłoszenie w czasopiśmie;

Interlinia
materiał justunkowy (ślepy) używany do powiększania odstępów między wierszami składu, grubości od 1 do 4 punktów, długości od 1/2 do 7 kwadratów;

Introligatornia
dział zakładu poligraficznego lub samodzielne przedsiębiorstwo, zajmujace się oprawą książek i wykończeniem druków;

Italika
patrz: kursywa;

 

 

Jednostka monotypowa
wielkość zmienna systemu setowego, służąca do określenia szerokości liter i justunku monotypowego; równa się 1/18 ema (firetu monotypowego);

Jednostka monotypowa podstawowa
wielkość stała systemu setowego; set równa się 1/12 cala angielskiego; jednostka podstawowa stała wynosi 1/18 seta;

Justowanie
wyrównywnie odległości między literami i wyrazami w tekście; tekst może być wyrównywany do lewego lub prawego marginesu, lub obu jednocześnie;

 

 

Kalendarium
zasadnicza część kalendarza zawierająca podział roku na miesiące, tygodni i dni;

Kapitaliki
czcionki o rysunku dużych liter (wersalików) lecz o wielkości i grubości oczka liter małych (bez wydłużeń górnych i dolnych)

Kapitałka
ozdobny pasek bawełniany lub jedwabny, wumieszczany u góry i dołu grzbietu wkładu książkowego, dla wzmocnienia oprawy;
Kaszerowanie
uszlachetnianie wyrobu papierniczego poprzez oklejanie cienkim papierem (niezadrukowanym lub zadrukowanym) papieru znacznie grubszego, kartonu, tektury falistej itp. w celach dekoracyjnych lub technologicznych;

Kąty rastra
jeden z parametrów rastra klasycznego w druku tonalnym (zarówno jedno- jak i wielkolorowym); oznacza on kierunek położenia rzędów plamek rastra; w druku jednokolorowym kąt rastra wpływa na wyrazistość reprodukcji, w wielokolorowym zaś kąty te mają zasadniczy wpływ na uniknięcie efektu mory;

Kerning
proces regulacji świateł międzyliterowych; manipulacja tekstem polegająca na zmnięjszeniu lub zwiększęniu odstępu między literami lub liniami tekstu; polega na odmiennym od standardowego kształtowania odstępów między parami znaków w celu uzyskania tekstu składającego się z optycznie równoodległych liter;

Klisza
wyciągi barwne; zbiór naświetlonych filmów, z których każdy zawiera informacje o oddzielnym kolorze ( w formie rastra lub apli); służy do wykonania form drukowych;

Kolofon
informacje wydawnicze dot. opracowania redakcyjnego i technicznego książki;

Kolory dodatkowe
kolory spotowe; kolory farb drukowych będące uzupełnieniem kolorów farb procesowych (np. CMYK); mogą być wykonane na podstawie wzorników barw np. Pantone lub barwy indywidualnie wskazanej przez zamawiającego; wszystkie farby poza farbami procesowymi określa się mianem farb spotowych;

Kolumna
złamany skład zecerski o określonej szerokości i długości, z ewentualnymi kliszami i tabelami, jedno lub wielołamowy, opatrzony paginą lub bez paginy; pełna kolumna o formacie zasadniczym całkowicie wypełniona składem, kliszami, itp.; na rozwarciu dwie kolejne kolumny (parzysta i nieparzysta) występujące w książce obok siebie; niepełna kolumna niecałkowicie wypełniona składem lub kliszami, itp.; rozkładowe dwie kolejne kolumny (parzysta i nieparzysta) odpowiadające środkowym stronicom skladki (sfalcowanego arkusza); spadowa kolumna, której element drukujący najczęściej klisza, zajmuje całkowitą szerokość marginesu lub marginesów stronicy po obcięciu;

Komplet czcionek
właściwy dla danego języka ilościowy zestaw poszczególnych liter alfabetu, cyfr i znaków;

Korekta
oznaczenie błędów składu zecerskiego na odbitkach próbnych, za pomocą znormalizowanych znaków korektorkich; czynność poprawiania błędów w składzie zecerskim; wprowadzenie poprawek przez autora; poprawianie błędów stylistycznych;

Korytarz
w składzie zecerskim tekstowym, błąd technologiczny, polegający na niewłaściwym uszeregowaniu odstępów w większej liczbie kolejnych wierszy, tak że tworzą one przerwy w spoistości składu;

Krój pisma
komplet liter i znaków o jednolitych cechach charakterystycznych;

Kursywa
pismo pochyłe;

Kwadrat
jednostka miary typograficznej = 4 cycerom = 48 punktom (18,048 mm);

 

Lakier offsetowy
lakier olejowy, nakładany w jednej linii na maszynie drukującej; zabezpiecza przed brudzeniem i ścieraniem; polecany w szczególności dla kredy matowej;

Lakierowanie druku
pokrywanie lakierem druku; sposób uszlachetniania druku, podnoszenia jego jakości lub atrakcyjności podłoża drukowego; służy również zabezpieczeniu zadrukowanej powierzchni przed ścieraniem się farby lub zmiany jej wyglądu;

Lakier UV
zabezpiecza i nadaje połysk; przy nakładaniu wybiórczym konieczne jest zrobienie kliszy;

Ligatura
dwie lub więcej liter na jednym słupku czcionki;

Linia pisma
dolna granica rysunku liter, bez wydłużeń dolnych, tworząca linię równoległą do krawędzi płaszczyzny sygnaturowej czcionki;

Liniatura rastra
jeden z najwaniejszych parametrów określających budowę rastra drukarskiego; w rastrze amplitudowym liniatura jest parametrem mówiącym ile rzędów kropek (lub linii) ułożonym równolegle względem siebie przypada na jednostkę długości; liniaturę wyraża się w liniach na cal LPI (lines per inch). Im wyższa liniatura, tym drobniejsze są kropki rastra (i jest ich więcej), a więc tym więcej szczegółów może zawierać obraz; zbyt wysoka liniatura wzgledem możliwości urządzenia drukującego może spowodować, że najmniejsze kropki (lub fragmenty linii) mogą się nie produkować, a więc najjaśniejsze miejsca pozostaną nie zadrukowane i podobnie, największe kropki (lub fragmenty linii) mogą ulec zalaniu do jednolitej płaszczyzny niwelując szczegóły w najciemniejszych partiach obrazu. Typowe wartości liniatury dla papierów powlekanych to 150lpi; daje to możliwość druku z kropkami rastra nie rozpoznawalnymi dla przeciętnego człowieka; w przypadku papieru gazetowego jest to obecnie wartość na poziomie 150lpi, co daje pewien dyskomfort przy oglądaniu; dla druków bardzo wysokiej jakości np. wydawnictwa albumowe, znaczki pocztowe, stosuje się wyższe liniatury; liniatura rzędu 150-175lpi jest wartością graniczną dla maszyn drukarskich z nawilżaniem wodnym, wyższe liniaturydrukuje się na maszynach z nawilżaniem alkoholowym;

 

 

Łam
określona liczba wierszy tekstu podstawowego stanowiąca kolumnę w układzie jednołamowym lub jej część w układzie wielołamowym;

Łamanie tekstu
formowanie kolumn książki lub czasopism ze szpalt, klisz, wzorów, tytułów i ornamentów, na ogół wg wskazówek zawartych w odbitkach korektorskich, lub wg makiet wydawniczych;

 

 

Majuskuły
inaczej wersaliki, wielkie litery alfabetu, różniące się kształtem od minuskuł, mieszczące się między górną a podstawową linią pisma;

Makieta
zbiór określonego formatu projektowanych kolumn w skali 1:1, wyklejonych z odbitek właściwych składów, klisz i tabel z zachowaniem zasad łamania, uzupełniony adjustacją, stanowiący wzorzec do łamania kolumn; zawiera sposób rozmieszczania tekstów, tytułów, grafiki, wyróżnień lub innych elementów kolumny - ang. layout;

Marginalia
uwagi dot. treści umieszczone na zewnętrznych marginesach;

Marginesy
nie zadrukowana część powierzchni strony wzdłuż czterech krawędzi kolumny;

Matryca
ogólne określenie formy do wykonywania kopii; inaczej forma drukowa;

Miary typograficzne
system miar drukarskich, tzw. system Didota (paryski), oparty na punkcie typograficznym, którego wartość metryczna wynosi 0.37594mm (2660p. = 1mm);

Minuskuła
inaczej litera tekstowa; mała litera alfabetu, różniąca się kształtem od majuskuły; jej górna i dolna krawędź rysunku mieści się między podstawową,a średnią linią pisma, natomiast jej wydłużenia między dolną i góną linią pisma;

Montaż
naklejanie kilu negatywów lub diapozytów na podłoże przezroczyste (astralon), celem przeniesienia obrazu przez kopiowanie na formę drukarską;

Mora
przypadkowe i niepożądane tło, pojawiające się w kształcie regularnych punktów, wskutek nieprawidłowego krzyżowania się linii rastrowych wykonywanej kliszy z liniami rastra oryginału;

Mutacja
dokonanie w części nakładu zmian w tekście, np. zmiana dat, godzin, nazwisk artystów w programach; zmiana pewnej części tekstu przy matrycowaniu druków akcydensowych; w gazecie - częściowa zmiana tekstu pierwszego wydania w celu wprowadzenia świeższych lub lokalnych wiadomości;

 

Nadrukowanie (overprint)
atrybut nadawany ekementom graficznym (barwie danego elementu); kolor opisany tym atrybutem będzie nadrukowany na każdym innym kolorze (bez stosownego wybrania); niewłaściwe wykorzystanie atrybutu nadrukowania może doprowadzić do niepożądanych efektów ubocznych w produkcji poligraficznej; nadrukowany powinien być tylko kolor czarny w polach 100% krycia (aplach) i tylko wtedy, kiedy znajduje się na jakimś tle (np. czarny kolor tekstu znajdującego się na białym tle nie musi być nadrukowywany, ale jeżeli pod tekstem znajduje się zdjęcie, należy ustawić atrybut nadrukowania;

Nagłówek
tytułowa część kolumny czasopisma, obejmująca m.in. tytuł, numer bieżący, miejsce i rok wydania oraz zwięzłą informację o tematyce tekstu;

Nakład
liczba jednego wydania produktu poligraficznego;

Naświetlarka
urządzenie wykorzystywane w poligrafii do nanoszenia metodą optyczną obrazu drukowego bezpośrednio na formę drukową lub na formę kopiową służącą później do wykonania formy drukowej;

 

 

Objętość publikacji
ustalona liczba arkuszy wydawniczych lub drukarskich;

Obłamywanie
przy umieszczonej kliszy, tabeli lub inicjale, węższych od szerokości kolumny lub łamu, wypełnienie pozostałego miejsca tekstem, złożonym na odpowiednią szerokość;

Obwoluta
papierowa okładka z zakładkami, stosowana jako ochrona oprawy książki;

Odbitka
wynik procesu powielania obrazu z formy drukowej na podłożu; inaczej jedna kopia druku;

Offset
odmiana techniki druku płaskiego, polegająca na przeniesieniu farby z fomy na cylinder gumowy a następnie na papier (druk pośredni);

Okienko
wcięcie w kolumnie powstałe przez złożenie odpowiedniej liczby wierszy na węższy format, w którym umieszcza się tytuł; wyodrębniona graficznie za pomocą ramki część kolumny w czasopiśmie;

Okładka
zewnętrzna ochrona wkładu książki, wykonana z kartonu lub tektury;

Opaska książki
pasek papieru z końcami złożonymi pod okładkę lub sklejonymi, zawierający tekst reklamowy;

Oprawa książki
czynność obejmująca składanie (falcowanie) wydrukowanych arkuszy do ustalonego formatu, zbieranie składek (kompletowanie), szycie,obcinanie oraz łączenie z okładką;

Ornament
czcionka lub wiersz linotypowy o oczku zawierającym element zdobniczy;

Oryginał
tekst lub materiał ilustracyjny służące jako wzory do powielania drukiem;

 

 

Pagina
liczba porządkowa wskazująca kolejność stron książki lub periodyku; umieszcza się ją w widocznym miejscu nad lub pod kolumną tekstu; stron tytułowych ani wakatów nie paginuje się, choć wlicza do kolejności tronic; ślepa tymczasowa liczba kolejna stronicy; zwykła liczba stronicy oznaczona za pomocą cyfr arabskich lub rzymskich; żywa pagina - wiersz tekstu okolicznościowego wraz z kolejną liczbą stronicy, umieszczonej u góry lub u dołu kolumny, zawiera oprócz numeracji nazwisko autora oraz tytuł, powinna mieścić się w jednym wierszu nie wypełniającym całej szerokości kolumny;

Pantone
najpowszechniej uzywany wzornik kolorów; kolory specjalne, których nie moożna uzyskać mieszając kolory z CMYK’a, np. kolor złoty;

Papier kredowy
papier o powierzchni powlekanej i wygładzonej stosowany do druku o dużych wymaganiach kolorystycznych (jakościowych)

Papier offsetowy
papier niepowlekany, stosowany jako surowiec do druku;

Paser
element graficzny umieszczany poza formatem netto publikacji poligraficznej służący jako „celownik” w druku barwnym, do dokładnego nanoszenia obrazu drukowego kolejnymi farbami drukowymi w to samo miejsce;

Pauza
kreska pozioma, inaczej myślnik;

PDF
format plików służący do prezentacji, przenoszenia i drukowania treści tekstowo-graficznych, stworzony i promowany przez firmę Adobe Systems; jęsyk opisu pliku PDF jest okrojoną wersją języka programowego Postscript wzbogaconą o elementy hipertekstowe;

Pełna justyfikacja
zabieg typograficzny polegający na wyrównaniu tekstu do lewego i prawego margines jednocześnie, bez względu na ilość liter w wierszu;

Perforacja
szereg dziurek lub kresek wykonanych w procesie drukowania lub przy użyciu odpowiedniego urządzenia (grzebienia), zwanego perforówką, w celu ułatwienia oddzierania części papieru; wycięcie otworów w taśmie papierowej służącej do sterowania pracą odlewarki monotypowej lub automatu odlewniczego w systemie TTS;

Pierwodruk
stronica poprzedniego wydania przeznaczona do składania iłamania lub reprodukowania inną techniką przy wznowieniach;

Piksel
najmniejszy jednoloty (przedstawiający konkretny kolor) element obrazu wyświetlanego na ekranie monitora, drukowanego (dot. technologii druku punktowego) lub uzyskiwanego za pomocą urządzeń przetwarzania obrazu (aparat cyfrowy, skaner)

Pismo akcydensowe
pismo ozdobne;

Plakat
reklama, ogłoszenie, haslo ujęte w artystyczną formę graficzną, drukarską lub malarską;

Plik kompozytowy
plik produkcyjny nierozseparowany (nie rozdzielony na poszczególne kolory CMYK); inaczej można go okreslić jako plik z widoczna pełną paletą wykorzystanych w projekcie kolorów;

Plik otwarty
termin określający plik z programu zapisany w jego natywnym formacie (np. .psd, .indd, .ai lub .cdr); jako plik otwarty można określić również „paczkę” czyli sam plik z zapisanym projektem graficznym wraz z plikami wszystkich wykorzystanych czcionek, umieszczoną grafiką itd.; służy do wygenerowania poprawnego pliku postscriptowego;

Plik poglądowy
skompresowany, przygotowany najczęściej w rozdzielczości ekranowej, plik służący jedynie do sprawdzenia wizualnej poprawności pliku źródłowego (otwartego bądż zamkniętego); nie wyznacza on ani kolorystyki docelowej pracy, ani jakości końcowego produktu; jako taki nie jest stosowany w procesie produkcyjnym jedynie przy weryfikacji poprawności pliku źródłowego;

Plik produkcyjny
wygenerowany przez RIP plik rozseparowany z siatką rastra; pliki produkcyjne generowane są z plików postscript’owych przygotowanych wg konkretnej specyfikacji technicznej;

Plik zamknięty
praca wydrukowana do pliku postscript’owego; w praktyce oznacza pracę zapisaną w plik, w którym nie można lub nie powinno się wprowadzać już żadnych zmian;

Podcięcie
sposób składania wyliczeń, w którym literę lub liczbę wyliczenia składa się na początku wiersza lub akapitu, a tekst następnych wierszy w linii pionowej z pierwszą literą tekstu pierwszego wiersza;

Podłoże drukowe
wszelkiego rodzaju materiały, na których dokonywany jest druk

Poligrafia
gałąź przemysłu obejmująca zakłady wszystkich technik druku, introligatorstwo i zakłady pomocnicze;

Postscript
uniwersalny jezyk opisu strony opracowany przez firmę Adobe Systems, będący obecnie standardem w zastosowaniach poligraficznych;

Pozytyw
kopia obrazu (ryzunku, tekstu) na której układ miejsc ciemnych i jasnych jest zgodny z odpowiadjącym mu oryginałem;

Półfiret
drobny justunek odpowiadający stopniowi czcionek danego pisma, o szerokości równej połowie tego stopnia;

Półkwadrat
średni justunek danego stopnia pisma, o szerokości 24 punktów typograficznych;

PPI (pixels-per-inch)
liczba pikseli przypadająca na cal długości; jednostka stosowana do określania rozdzielczości obrazów bitmapowych; przy okreslaniu rozdzielczości obrazów często zamiast jednostki ppi mylnie używa się określenia dpi (dots per inch), które odnosi się do rozdzielczości urządzeń drukujących lub naswietlających;
Prepress - studio DTP oraz naświetlanie form kopiowych i form drukowych;
Press - drukarnia;
Postpress - introligatornia;

Prepress - press - postpress
fazy produkcyjne wyrobów poligraficznych; przed nimi znajduje się przygotowanie materiałów przez autorów, natomiast po nich następuje dystrybucja gotowych wyrobów;

Procesy wydawnicze
czynności związane z przygotowaniem materiałów w instytucji wydawniczej, przeznaczonychdo produkcji poligrafii;

Prospekt
rodzaj druku reklamowego, zapowiadający ukazanie się książki lub zawierający opi i charakterystykę maszyn, urządzeń, przedmiotów itp.;

Próba kolorów (proof)
kolorowa, specjalnie wykonana odbitka (lub specjalistyczny wydruk) będąca dla drukarza maksymalnie zbliżonym obrazem tego, co powinien osiągnąć na maszynie drukarskiej pod względem wierności barw; służy drukarzowi jako wzorzec do odpowiedniego ustawienia (regulacji) maszyny drukarskiej;

Przełamywanie
powtórne łamanie części lub całości złamanej książki lub czasopisma, wynikłe z dużej korekty, zmian redakcyjnych lub zmian kolejności artykułów;

Przeskład
powtórne wykonanie składu wskutek dużej korekty;

Punkt typograficzny
podstawowa jednostka miar typograficznych = 0.3759mm

 

Raster
przyrząd optyczny wykorzystywany w produkcji poligraficznej do rozłożenia jednolitego obrazu na obraz składający się z szeregu punktów; symulacja obrazu wielotonalnego w postaci drobnego wzoru; raster to jednotonalny obraz składający się z drobnych kropek (lub w szczególnych przypadkach linii), dający podczas oglądania z normalnej odległości wrażenie istnienia półtonów, gdy kropki te są już na tyle małe, że zlewają się z otaczającym je tłem; jasność osiągniętych w ten sposób półtonów wynika ze stosunku powierzchni zajętej przez elementy rastra (plamki rastra) do powierzchni otaczającego te elementy niezadrukowanego, jasnego (najczęściej białego podłoża drukowego); wartość tonalna rastra jest wyznaczona procentowo jako stosunek powierzchni pokrytej rastrem do powierzchni całkowietej;

Rasteryzacja
w grafice komputerowej działanie polegające na jak najwierniejszym przedstawieniu płaskiej figury geometrycznej na urzadzeniu rastrowym, dysponujcym skończoną rozdzielczością;

Register
zbieżność padania na siebie wierszy kolumn, drukowanych po obu stronach arkusza papieru;

Resampling
interpolacja; transfrormacja mapy bitowej polegająca na zmianie liczby jej pikseli; możliwość zadania obrazowi o rozdzielczości 72ppi rozdzielczości 300dpi; nie poprawia jakości obrazu; dodaje nowe punkty (piksele), które mają za zadanie wizualne zbliżenie obrazu w większym rozmiarze do oryginału; prace poligraficzne należy przygotowywać w rozdzielczości 300dpi bez stosowania resamplingu;

Rewizja
ostatnia korekta przed drukowaniem odbitki próbnej z maszyny, przeprowadzona na podstawie odbitek korektorskich akceptowanych do druku;

RGB
jeden z modeli przestrzeni barw; składa się z barw: czerwonej, zielonej i czarnej; jest to model wynikający z właściwości odbiorczych ludzkiego oka; z połączenia barw RGB w dowolnych kombinacjach można uzyskać szeroki zakres barw pochodnych; jest to model teoretyczny a jego odwzorowanie zależy od urządzenia, co oznacza, że w każdym urządzeniu każda ze składowych RGB może posiadać nieco inną charakterystykę widmową; najczęściej stosowany jest 24-bitowy zapis kolorów (po 8 bitów na każdą z barw składowych), w którym każda z barw jest zapisana przy pomocy składowych, które przyjmują wartość z zakresu 0-255; w modelu RGB 0 (dla każdej ze składowych) oznacza kolor czarny, natomiast 255 (analogicznie) kolor biały.

RIP (raster-image-processor)
oprogramowanie, ukłas scalony lub całe stanowisko komputerowe mające służyć zamianie obrazu ciągłotonalnego (zawierający kolor na wielu stopniach jasności) na obraz rastra, w którym stosunek powierzchni punktów rastrowych do tła ma odwzorowywać odpowiedni odcień; punkty rastrowe mają z samej swojej natury jedną barwę - pełną, 100 procentową i właśnie ich wielkość w porównaniu do tła daje wrażenie odpowiedniego rozjaśnienia (tonu barwy); w DTP i poligrafii pod pojęciem RIP’a rozumie się dedykowane stanowisko komputerowe ze specjalistycznym oprogramowaniem, podłączone do naświetlarki lub cyfrowej maszyny drukarskiej; na RIP’ie odbywa się ostatni etap komputerowej części prac związanych z przygotowaniem do druku; RIP’uje się pliki postscript’owe, aby wysłać na urządzenie wyjściowe gotowy obraz rastra, dokładnie w takiej postaci, w jakiej zostanie on potem wydrukowany;

Rozdzielczość rastra
jeden z dwóch podstawowych parametrów rastra drukarskiego (obok liniatury rastra); rozdzielczość bitmapy, w której budowane są komórki rastra;

Rozświetlenie składu
optyczne wyrównanie odstępów między literami;

Rubryka
część pola rubrykowego tabeli oddzielona pionowymi (poziomymi) liniami lub odstępami;

Rycowanie
nakrawanie - nacinanie powierzchni folii samoprzylepnej, papieru samoprzylepnego itp.; bez przecięcia na wylot podłoża; służy nadawaniu nalepkom odpowiednich kształtów;

Ryza
miara papieru równa 500 arkuszom;

 

 

Separacja
dzielenie oryginału barwnego (kompozytu) na poszczególne rozbarwienia odpowiadające barwom procesowym lub innym;

Sitodruk
technika graficzna tzw. druku przez szablon polegająca na przeciskaniu ścierakiem (raklem) farby drukarskiej przez odsłonięte oczka tkaniny (sita) na podłożony papier; formę drukową stanowi prostokątna rama, zwykle aluminiowa z napiętą na niej siatką (kiedyś z nici jedwabnych, obecnie z nylonu, poliestru lub metalu) z szablonem; szablon tworzy utwardzona warstwa światłoczuła, nie przepuszczająca farby, stanowiąca negatywowy obraz drukowanego wzoru; elementem drukującym formy drukowej są nie zakryte oczka siatki sitodrukowej, przepuszczające farbę.Forma drukowa powstaje w ten sposób, że siatkę powleka się emusją światłoczuła, którą po wyschnięciu naświetla się stykowo w kopioramie; po wywołaniu (wypłukaniu nienaswietlonej emulsji) i wysuszeniu siatka z szablonem jest gotowa do druku; podczas drukowania w maszynie płaskiej, maziasta farba drukowa jest rozprowadzana na całej powierzchni siatki i przesuwającym się po niej raklem jest przeciskana przez wolne oczka siatki bezpośrednio na podłoże drukowe; w przypadku nadruku na przedmiocie okrągłym, podczas procesu druku rakla stoi w miejscu natomiast przesuwa się sito oraz obraca przedmiot drukowany; umożliwia ona uzyskanie odbitek o wszystkich właściwościach pozostałych technik graficznych oraz może być zadrukowana na wypukłych powierzchniach i innych poza papierem materiałach takich jak szkło, metal, drewno;

Skład
materiał złożony wg maszynopisu i adiustacji, z zachowaniem zasad i wymagań jakościowych przewidzianych normami i instrukcjami technologicznymi;

Składanka
druk, najczęściej reklamowy, którego objętość tworzy kilka lub kilkanaście stronic specjalnie złamanych (ulotka składana);

Składka
składka arkuszowa - zadrukowany arkusz papieru złożony (sfalcowany) jedno- lub wielokrotnie; przeznaczony do druku arkusz papieru jest najczęściej większy niż rozmiar pojedynczej kartki końcowej wyrobu; po zadrukowaniu z obu stron, składa się go (falcuje) kilkukrotnie, aby po obcięciu spadów otrzymać rozmiary gotowej publikacji; złożona składka ma najczęściej: 4, 8, 12, 16, 20, 24 lub 32 stronice;

Solut
skład tekstu gładkiego (bez utrudnień);

Spacja
justunek drobny w stopniach 6-20 punktów, o grubości mniejszej od połowy swojego stopnia; inaczej odstęp międzywyrazowy;

Spacjowanie
czynność związana ze wstawianiem spacji między litery wyrazu;

Spad drukarski
termin poligraficzny określający zadrukowany obszar arkusza, który zostaje odrzucony w wyniku cięcia;

Stopień czcionki (pisma)
wymiar czcionki między płasczyzną sygnaturową a płaszczyzną tylną, określony w jednostkach miary typograficznej; inaczej jest to miara wysokości liter; mierzona jest między górną a dolną krawędzią pisma;

Szeryfy
zakończenia znaków graficznych (liter, cyfr) niektórych krojów pismadrukarskiego w postaci łuków lub krótkich kresek;

Szesnastka
szesnaście kolumn stanowiące w formatach AB5 arkusz drukarski, w procesie oprawy złamywany (falcowany) na trzy złamy;

Szpalta
skład zecerski o określonej szerokosci lecz dowolnej długości;

Sztabik
rodzaj justunku długiego, grubości 25-28 punktów i długości 2-7 kwadratów;

Sztancowanie
wycinanie okreslonego kształtu an wydruku najczęściej przy pomocy wcześniej przygotowanej matrycy zwanej wykrojnikiem;

 

Światło
nie zadrukowane miejsce na kolumnie; wyróżnia się: międzyliterowe, międzywyrazowe, międzywierszowe, międzyłamowe i okołotytułowe;

 

 

Tablica
ilustracja, albo zestaw ilustracji z tekstami objaśniającymi, rozmieszczone wg określonego układu wydawniczego;

Tampodruk
technika druku, zaliczana do pochodnych druku wklęsłego, polegająca na nakładaniu farby drukarskiej za pomocą miękkiego gładkiego stempla zwanego tamponem; nadruk wykonywany jest na nierównych i nieregularnych powierzchniach; możliwe jest drukowanie na różnych podłożach;

TIFF (tagged-image-file-format)
komputerowy format plików graficznych; służy do zapisywania grafiki rastrowej; używany w DTP jako jeden z podstawowych formatów plików; pozwala na zapisywanie obrazów stworzonych w trybie kreskowym, skali szarości oraz w wielu trybach koloru i wielu głębiach bitowych koloru; przechowuje ścieżki i kanały alfa, profile koloru, komentarze tekstowe; umożliwa stosowanie kompresji bezstratnej LZW oraz CCITT Group $;

Tinta (apla)
jednolite tło wydrukowane jasną farbą, na którym następnie drukuje się farbą ciemniejszą tekst i ilustracje.

Tłoczenie
metoda uszlachetnienia druku polegająca na wykonaniu wytłoczeniu wklęsłego lub wypukłego elementu w papierze za pomoc matrycy;

Trapping
podlewy; gdy na styku dwóch różnych kolorów zachodzi niebezpieczeństwo niedokładnego ich spasowania podczas druku, jeden z nich można nieznacznie powiększyć na etapie przygotowania materiałów; usuwa to problem niedokładności pasowania przy drukowaniu kolejnych separacji;

 

 

Układ graficzny
sposób komponowania elementów projektu graficznego;

Uszlachetnianie
pokrywanie druków maetriałami w celu zwiększenia ich wytrzymałości lub dla celów estetycznych, np. lakierowanie, foliowanie;

Użytek
jedna kopia pracy przygotowanej do druku (lub jej fragment mieszczący się na arkuszu); w przypadku pracy lub jej fragmentu - kilkakrotnie mniejszych od stosowanego arkusza drukarskiego, należy przygotować kilka użytków, czyli na jednym arkuszu będzie drukowane od razu kilka kopii; np. ulotka formatu A5 drukowana na maszynie A3 wymaga przygotowania pracy w 4 użytkach na arkuszu;

 

 

Wakat
niezadrukowana stronica wliczona do paginacji; kolumna złożona tylko z materiału justunkowego;

Wdowa
błąd składu; ostatnia linijka akapitu pojawiająca się na początku następnej strony publikacji;

Wektoryzacja
polega na zmianie grafiki rastrowej na grafikę wektorową; zmiany można dokonać ręcznie (tzw. wektoryzacja ekranowa, polegająca na obrysowywaniu rysunku rastrowego na ekranie monitora) lub automatycznie (tzw. tasownie); w procesie wektoryzacji automatyczniej rastry opisujące daną bitmapę zostają zgrupowane w większe obiekty wektorowe na zasadzie podobieństwa koloru; wektoryzację rastra stosuje się najczęściej w celu uzyskania obiektu graficznego, który będzie w pełni skalowalny;

Wersaliki (majuskuły)
czcionki dużych liter alfabetu danego kroju pisma;

Wkład
w oprawie introligatorskiej komplet zadrukowanych i złożonych (sfalcowanych) arkuszy ułożonych z zachowaniem kolejności stronic, przygotowanych do połączenia z okładką;

Wykrojnik
stosowane w poligrafii, w masowej produkcji, narzędzie do wycinania określonego kształtu z arkusza; płaszczyzna z trwale umocowanymi ostrzami jest przyciskana do papieru i jednym uderzeniem wycina z arkusza cały złożony wzór, np. siatkę pudełka; służy również bigowaniu i perforowaniu;

Wzorzec
zaakceptowana odbitka, próbka koloru, szkic wydawniczy, makieta, itp., stanowiące podstawę dla wykonania określonego procesu technologicznego;

 

 

Zadruk
obszar, na który zostanie naniesiona farba (tusz, toner); również określenie ilości kolorów, które zostaną wykorzystane do produkcji danej pracy i tego czy druk będzie jedno- czy dwustronny;

Zadruk 1+0 lub 1/0 itp.
wykorzystywane w poligrafii oznaczenie rodzaju wykonywanego zadruku;
4+0 lub 4/0 - pełnokolorowy (farbami procesowymi) zadruk jednostronny
4+4 lub 4/4 - pełnokolorowy (farbami procesowymi) zadruk dwustronny
- 23 -
1+0 lub 1/0 - jednokolorowy zadruk jednostronny
1+1 lub 1/1 - jednokolorowy zadruk dwustronny

Zmiana tekstu na krzywe
określa czynność polegającą na zmianie reprezentacji tekstu w projekcie; zamiast pobierania kroju pisma z zewnętrznego pliku z czcionką zostaje on zamieniony w postać obiektową; zmiana tekstu w krzywe daję 100% pewność, że wszystkie elementy zostaną wydrukowane prawidłowo;

 

Słownik opracowany przez zespół OpenPrint.pl