Arkusz wydawniczy – czym jest i jak obliczyć liczbę arkuszy wydawniczych?

Kiedyś, gdy technologia nie była tak rozwinięta, gdy liczenie znaków nie było takie proste, potrzebne były "formaty", które normowały i pomagały wyceniać i standaryzować ilość pracy potrzebnej do stworzenia publikacji czy książki. Teraz wyrażenia takie jak arkusz wydawniczy, czy arkusz drukarski, nie są tak istotne, ale nadal obowiązują. Warto więc wiedzieć - czym one tak naprawdę są!

Co to jest arkusz wydawniczy?

Definicja jest taka: arkusz wydawniczy to jednostka miary używana w branży wydawniczej do określania objętości tekstu, grafiki lub ilustracji w książce, czasopiśmie czy innym materiale drukowanym.

Służy (a raczej służyła) do weryfikacji ilości potrzebnej pracy do wykonania przez korektę, redakcję czy skład (tutaj zachęcam do przeczytania artykułu czym jest skład i łamanie tekstu). Na jego podstawie nie określisz jednak ile stron będzie miała docelowa książka!

Jak się to mierzy i oblicza?

1 arkusz wydawniczy to:

• 40 000 znaków ze spacjami (często używany skrót - zzs) lub
• 3000 cm² powierzchni ilustracji, tabel czy grafik lub
• 800 wierszy obliczeniowych (do 50 znaków).

Jak się pewnie domyślasz, taka standaryzacja pomaga szczególnie, gdy publikacja ma więcej tabel, ilustracji czy wzorów, ponieważ wtedy trudniej jest określić ilość pracy. Pisząc jednak książkę, czy poradnik, przełożenie jest dużo, dużo prostsze. Przy okazji, jeżeli zastanawiasz się, czy warto napisać swoją książkę, to zerknij na nasz artykuł właśnie o tym - czy i dlaczego warto napisać książkę.

Warto tutaj również dodać, że w skład znaków wchodzą również:

• przypisy,
• spisy treści,
• wstępy i przedmowy, posłowia, komentarze, recenzje,
• bibliografie,
• itd.

Różnice między arkuszem wydawniczym, autorskim a drukarskim:

Arkusz wydawniczy:

• Co mierzy?
  Objętość treści w formie, w której będzie ona wydana. Uwzględnia cały skład i opracowanie, a nie tylko dostarczone materiały.
  • Tekst: 40 000 znaków ze spacjami.
  • Ilustracje: 3000 cm² powierzchni.
• Zastosowanie:
  • Planowanie publikacji i kosztów (druk, skład, redakcja).
  • Rozliczanie objętości pracy w kontekście wydawniczym.
• Formatowanie:
  Dotyczy treści, które przeszły redakcję, korektę i zostały przygotowane do druku.

Arkusz autorski:

• Co mierzy?
  Objętość pracy autora, czyli to, co autor dostarczył do wydawnictwa (tekst, ilustracje, grafiki).
  • Tekst: 40 000 znaków ze spacjami.
  • Ilustracje: 3000 cm² powierzchni.
• Zastosowanie:
  • Rozliczanie honorarium autora (np. za napisanie książki lub stworzenie ilustracji).
  • Ocenianie, ile autor napisał lub dostarczył do wydawnictwa.
• Formatowanie:
  Zwykle odnosi się do surowego materiału, który jeszcze nie został przekształcony w gotowy układ książki.

Arkusz drukarski

• Co mierzy?
  Objętość fizycznego papieru, który zostanie zadrukowany w drukarni.
  
  • Jeden arkusz drukarski to pojedynczy, duży arkusz papieru, który w procesie druku może zawierać wiele stron publikacji (po składaniu i cięciu).
  • Standardowe wymiary arkusza drukarskiego to np. 64x90 cm lub 70x100 cm (ale mogą się różnić w zależności od maszyn drukarskich).
• Zastosowanie:
  • Planowanie produkcji:
    • Służy do obliczania, ile arkuszy papieru potrzeba na wydruk całego nakładu.
    • Ważny przy kalkulacji kosztów druku, m.in. ilości papieru, farb drukarskich i pracy maszyn.
  • Rozliczenia z drukarnią:
    • Drukarnie często rozliczają się za liczbę arkuszy drukarskich wykorzystanych do produkcji.
  • Ocena nakładu pracy:
    • Wskazuje na fizyczną objętość druku (np. czy maszyna drukuje 8 czy 16 stron na jednym arkuszu).
• Formatowanie:
  Dotyczy fizycznego papieru przed jego cięciem i składaniem.
  • Każdy arkusz drukarski może zawierać kilka stron publikacji – np. 8, 16 lub 32 strony w zależności od formatu książki i układu na arkuszu.
  • Po zadruku arkusz drukarski jest składany, przycinany i zszywany lub klejony w gotową publikację.

Kluczowa różnica:

• Arkusz autorski mierzy to, co autor dostarcza (surowy tekst lub grafiki).
• Arkusz wydawniczy mierzy to, co ostatecznie trafi do publikacji (po redakcji, składzie, korekcie).
• Arkusz drukarski mierzy to, ile fizycznych arkuszy papieru zostanie użytych do wydrukowania jednej kopii książki.

Przykład:

Autor napisał 2 arkusze autorskie (80 000 znaków). Po redakcji i korekcie część tekstu została skrócona, a kilka ilustracji dodanych – gotowa książka to 3 arkusze wydawnicze, bo układ graficzny zmienił objętość treści. Natomiast po złożeniu książki drukarnia potrzebuje 5 arkuszy w formacie B1, żeby wydrukować jedną kopię książki.

Podsumowanie

Mimo że jest nieco przestarzały, to jednak nadal używamy arkusza wydawniczego, warto więc wiedzieć, czym jest i do czego służy. 

Jeżeli natomiast myślisz o wydaniu swojej książki - daj nam znać, pomożemy!